مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان رضوی گفت: حد پایانی برای حاشیه ایجاد نکرده‌ایم و مشخص نیست که شهر مشهد کجا تمام می‌شود.
سید حمید موسوی با اشاره به اینکه «مشهد دومین شهر پرحاشیه‌نشین کشور با جمعیت ۱ یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر است»، اظهار کرد: علاوه‌بر مشهد، چند شهر دیگر مانند تربت‌حیدریه، سبزوار، نیشابور و کاشمر نسبت‌به سایر شهرهای دیگر جمعیت حاشیه‌نشین بیشتری دارد. جمعیت حاشیه‌نشین شهر مشهد با جمعیت برخی از استان‌ها و حتی کشورها برابر است. یک‌سوم جمعیت این شهر حاشیه‌نشین هستند.
وی با بیان اینکه «یکی از عوامل افزایش حاشیه‌نشینی پناه‌آوردن افراد به امام‌رضا(ع) است»، ادامه داد: اما شاید این آمار منطبق بر واقعیت نباشد. با توجه به پژوهش‌ها و مطالعات صورت‌گرفته در این خصوص، جمعیت مشهد به ۱۷۰ محله تقسیم شده که ۶۶ محله حاشیه در نظر گرفته شده است. تعریف حاشیه این است که در یک برهه زمانی آدم‌هایی آمده‌اند و در کنار بافت شهری ساکن‌شده‌اند. در مناطقی که در طرح‌ها و نقشه‌ها نبوده، زندگی را شروع کرده و در حال حاضر جزو شهر شده‌اند.
موسوی با بیان اینکه «برخی از مکان‌هایی که در این تحقیق، جزو حاشیه به حساب آمده، در حال حاضر جزوی از شهر است»، تصریح کرد: تمام خدمات به این مناطق آورده شده و از حاشیه تبدیل به متن شهر شده‌اند و هنوز به آن‌ها می‌گوییم حاشیه شهر. بلوار دوم طبرسی، پنجتن، التیمور، محله پورسینا، شهرک امام‌هادی و غیره جزو مشهد هستند اما حاشیه به حساب می‌آیند. علتش این است که این مناطق، با حاشیه شروع کرده‌اند و تبدیل به متن شده‌اند. این مناطق از هر امکانی که در شهر وجود دارد برخوردارند، اما به دلیل ناهمگونی و خیابان‌های به‌هم‌ریخته‌ای که دارند، صورت نازیبایی به شهر داده‌اند.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان رضوی خاطرنشان کرد: تبعاتی که با آمدن افراد حاشیه در حوزه اجتماعی به وجود آمده به این دلیل است که هرکدام از یک فرهنگ آمده‌اند و در حوزه آسیب‌های اجتماعی اثرات بیشتری داشته‌اند و شاهد آسیب‌های اجتماعی بیشتری در حاشیه نسبت‌به مرکز شهر هستیم. این مسئله مربوط به حوزه اجتماعی است و در حوزه خدماتی اینگونه نبوده، اما هم‌چنان حاشیه شهر تلقی می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه «تعریفی اجتماعی از حاشیه شهر نداریم»، گفت: آسیب‌های اجتماعی در تمام شهر وجود دارند و نمی‌توان گفت این آسیب‌ها کانونی دارند. فراوانی آسیب‌های اجتماعی می‌تواند در حاشیه بیشتر باشد که این امر می‌تواند شاخصهای از حاشیه شهر باشد. ما فقر بیشتری در حاشیه داریم و افرادی هستند ک بضاعت مالی ندارند.
موسوی تاکید کرد: ما حد پایانی برای حاشیه ایجاد نکرده‌ایم. مشخص نیست که شهر مشهد در کجا تمام می‌شود. خط و بخشی برای این موضوع نداریم و هم‌چنان حاشیه در حال تولید است. در اینکه باید این حدپایان را نظام‌بند کنیم و کنترل و نظارت صورت گیرد، تردیدی وجود ندارد.
شهرداری و شورای شهر باید حد پایانی را برای حاشیه شهر تعریف کنند
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان رضوی با بیان اینکه «نمی‌شود حاشیه را از بین برد»، اظهار کرد: بهترش این است که حاشیه را قبول کنیم و تحت چارچوبی قرار دهیم. اگر خط فرضی شهر را عقب‌تر ببریم، عملاً فضا را برای داشتن حاشیه بیشتر فراهم کرده‌ایم و تشویق می‌کنیم که این خط باز هم دامنه بیشتری داشته باشد. شهرداری و شورای شهر باید حد پایانی را برای حاشیه شهر تعریف کنند. اینکه طرح‌هایی تعریف شود خوب است، اما مهم‌تر از این‌ها زمان است که در حال از بین رفتن است. ما باید بیش از این که به فکر تهیه طرح باشیم، حداقل داروی مسکنی فعلی تزریق کنیم و چند دستگاه متولی در این حوزه، تغییر را اجرایی کنند تا کار انجام شود.
وی ادامه داد: قبل از نظام‌مندکردن و خدمات‌دادن به حاشیه‌شهر و به رسمیت‌شناختن باید پهنه را ببندیم و با چنین روش‌های کندی که در سیستم‌های اداری داریم عقب می‌مانیم. آمار به ما می‌گوید که جمعیت شهرنشین ما رو به افزایش است و در سرشماری سال ۹۰ تا ۹۵، حدود ۵ درصد در عرض ۵ سال، رشد شهرنشینی داشته‌ایم که دلایل مختلفی دارد.
ایجاد اشتغال پایدار در شهرستان‌ها مهم‌ترین اتفاقی است که باید بیفتد
موسوی با اشاره به اینکه «راه‌حل کاهش‌دادن حاشیه شهر، بردن خدمات نیست»، گفت: اگر در روستا برق، آب، تلوزیون، اینترنت، مخابرات و… را ببریم و باز هم مهاجرت اتفاق افتد، موفق نبوده‌ایم. چیزی که از همه مهم‌تر است، اشتغال، موضوع اقتصاد و نیاز به درآمد است. در این حوزه، استاندار مدلی اقتصادی تعریف کرده که فرصت‌های اقتصادی و اشتغال را تنها در کلان‌شهر مشهد، کارخانجات و شهرک‌های صنعتی بزرگ نداشته‌باشیم، بلکه این فرصت‌های اقتصادی را در سراسر استان توزیع کنیم، این طرح از سال گذشته مقدمه‌ای برای همین موضوع بوده است.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان رضوی خاطرنشان کرد: ایجاد اشتغال پایدار و رونق اقتصادی در شهرستان‌ها مهم‌ترین اتفاقی است که باید بیفتد. امیدوریم اثراتش را در این حوزه شاهد باشیم و مکمل آن طرح شهرداری است که حاشیه را ببندد تا کاهش آسیب‌های اجتماعی را داشته باشیم.
وی افزود: آسیب‌های مشخصی در همه‌جا هست و این آسیب‌ها بیشتر با طلاق، اعتیاد، کودک‌همسری، همسر آزاری، حاشیه‌نشینی و دیگر موارد همراه است. آمارها نشان می‌دهد که کدام آسیب افزایش یا کاهش داشته، یا سقف آن چقدر است. تقریباً در اولویت آسیب‌ها موضوع طلاق، اعتیاد، همسرآزاری و خشونت آمار بیشتری دارد. با توجه به آمار آخر شش ماهه امسال که فرماندهی انتظامی اعلام کرد، حدود ۷۰ درصد خشونت در حاشیه شهر وجود دارد.
موسوی با بیان اینکه «طرحی به نام “نجات” برای حاشیه شهر تعریف شده است»، اظهار کرد: بر اساس این طرح، ۸ محله از ۶۶ محله به‌عنوان پایلوت انتخاب شده‌اند. در حال حاضر، یکی از محلات پایلوت شده و بعد ۸ محله و دیگر محلات وارد مرحله اجرایی خواهند شد. هدف این طرح، کاهش آسیب‌های اجتماعی و ارائه خدمات است. در این طرح، ۴۱ دستگاه همکاری می‌کنند و ستاد راهبردی جهاد اجتماعی تعریف شده که کمیته‌های مختلفی دارد. در حال حاضر محله شهید مطهری به‌عنوان پایلوت انتخاب شده و دو ماه است که شروع به کار کرده است.
وی ادامه داد: در این طرح، دفاتر تسهیلگری ایجاد شده و در هر دفتر ۶ نیروی کارشناس، کارشناس اجتماعی، مشاور حقوقی، مددکار و مشاور عمران حضور دارند. هر محله ۲۰ هزار جمعیت دارد و این دفاتر با مردم ارتباط می‌گیرند و دارایی‌سنجی می‌کنند. بر اساس آمار جمعیتی هر محله، سرانه استانداردهایش به دست می‌آید و در حوزه‌های مختلف خدمات انجام می‌شود.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان رضوی مطرح کرد: شناسایی تک‌تک خانوارها و تمام‌شماری را داریم و مددکاران اطلاعات خانواده‌ها را می‌گیرند و با بزرگان محل ارتباط می‌گیرند. روحانی مسجد، نخبگان محلات و غیره افرادی هستند که در این ارتباط حضور دارند و به محله اشراف دارند. بعد از جمع‌آوری اطلاعات، برنامه‌ریزی‌ها انجام می‌شود. در این مرحله، ۴۱ دستگاه در طرح تعریف می‌شود و مشخص است تا چه کارهایی انجام دهند و با هر دستگاه تفاهم‌نامه‌ای نوشته شده است.
موسوی با بیان اینکه «جامعه آماری تحت پوشش بهزیستی و دیگر سازمان‌ها را به دست آورده‌ایم و تا پایان سال ۹۸ قرار است اتفاقاتی بیفتد که شاخصهای مثبتش ارتقاء پیدا کنند»، عنوان کرد: برای حاشیه شهر مدلی تعریف کرده‌ایم و انتهایش ارائه یک الگو است که می‌تواند در همه‌جا پیاده کرد و حُسنش این است که دیگر فعالیت‌های موازی نخواهیم داشت. به برنامه عملیاتی حاشیه شهر ورود پیدا کرده‌ایم و باید این طرح تا پایان سال ارزیابی شود. اعتبارات ویژه‌ای را در این زمینه پیش‌بینی کرده‌ایم. نه‌تنها ظرفیت‌های دستگاه‌های اجرایی، بلکه سازمان‌های مردم‌نهاد را هم در این حوزه قرار داده‌ایم.
وی بیان کرد: در این طرح نمی‌خواهیم به افراد ماهی بدهیم، می‌خواهیم ماهی‌گیری یاد بدهیم. توانمندسازی بسیار پررنگ است و می‌خواهیم خودشان روی پای خودشان بایستند و آموزش‌های اشتغال، اعطای تسهیلات و دیگر موارد را خواهیم داشت. امیدواریم مدل موفقی شود، اما کار سختی است.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان رضوی اظهار کرد: در کرمان، کاری مشابه این طرح انجام شده و پایه طرح همان است و ایده‌هایی را از آن گرفته‌ایم، اما کار در اینجا، حجم، گستردگی و وسعت بسیار بالایی دارد. یکی از مشکلاتی که داریم بحث‌های آموزشی است که موازی‌کاری‌هایی انجام می‌شود. به عنوان مثال، دوره‌هایی را دانشگاه علوم‌پزشکی، بهزیستی و کمیته امداد به صورت مشابه برگزار می‌کنند. در این موارد، انسجام و هماهنگی بین دستگاهی وجود ندارد و اگر کاری را دستگاهی انجام می‌دهد، نباید دوباره انجام شود.
موسوی با اشاره به اینکه «یکی از مشکلات شهرداری، وجود جمعیت قابل توجه اتباع غیرایرانی است که سیال هستند و مشکلات زیادی دارند»، گفت: در حوزه آسیب‌های اجتماعی، تفکیک محله به محله نداریم. آسیب‌ها متوجه کل شهر مشهد است که هم از حاشیه و هم از سایر نقاط نشأت می‌گیرد و عمده بحث اعتیاد، طلاق، حاشیه‌نشینی، خشونت و نزاع است.
وی اظهار کرد: ما سازمان‌های مردم‌نهاد را سازمان‌دهی کرده‌ایم و حدود ۳۲ سازمان را متشکل از بخش‌های مختلف انتخاب کرده‌ایم. افرادی که در این زمینه انگیزه دارند را دور هم جمع کرده‌ایم و حدود ۱۹ نفر را به نمایندگی انتخاب کرده‌اند و کمیته سازمان‌های مردم‌نهاد را تشکیل داده‌اند. عمده آسیب‌ها شامل فقر و دیگر موارد است. در این طرح، نگاه بر توانمندسازی است. مشکلات اقتصادی، کمبود تغذیه و… برای دانش‌آموزان وجود دارد. یکی از تعهداتی که دانشگاه علوم‌پزشکی داشته است، اهدای مکمل‌های غذایی به کودکان و خانم‌های باردار است.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان رضوی در خصوص شورای اجتماعی محلات، بیان کرد: این طرح ایده و طراحی خوبی دارد، اما گزارش عملکری از آن ندیده‌ام. بنده به این موضوع ورود پیدا نکرده‌ام، نفس موضوع کار قشنگ و خوبی است و تنها از برخی محلات اطلاع دارم. آدم‌هایی که انتخاب شده‌اند، باانگیزه‌اند و توفیقات خوبی داشته‌اند، حتی در امور خیریه هم بسیار خوب عمل کرده‌اند اما برایند کلی را اطلاع ندارم و به نحوی کارشان با دفاتر تسهیلگری در ارتباطند.
وی ادامه داد: اکثر افرادی که در دفاتر تسهیلگری حضور دارند، رشته‌های مرتبط دکتری یا فوق‌لیسانس دارند، حوزه اجتماعی یا مشاوره حقوقی هستند و سطح علمی خوبی دارند. افراد دغدغه‌مندی هستند و تجربه کار در این حوزه دارند. افرادی که در دفاتر حضور دارند، الزاماً لازم نیست از افراد آن محل باشند.
موسوی تاکید کرد: در حوزه متکدیان، پیش‌بینی ما جمع‌آوری آن‌ها و آموزش به آن‌ها است اما پول گدایی زیر دندان برخی متکدیان مزه کرده و برخی از متکدیان، دیگر حتی به سمت آموزش و حوزه اشتغال نمی‌روند و آموزش نمی‌بینند. باید در این حوزه فرهنگسازی صورت گیرد./ایسنا
