مطالبه گری یکی از ابزار های مردمی برای پیگیری امور از مسئولین است. در جامعه ما مطالبه گری معمولا بار معنایی منفی دارد. علت آن این است که به طور معمول مسئولین از پاسخ گویی و مورد مواخذه قرار گرفتن گریزان هستند. همچنین چون به طور اشتباه مطالبه گری با انتقاد و بعضاً تخریب همراه بوده و به منظور مچگیری از مقام مسئول استفاده شده است لذا طعم تلخی دارد. تجربه نشان داده که این نوع متداول از مطالبه گری اثربخش برای مردم نیست، اما برای شخص مطالبه کننده ممکن است سودمند باشد، پست، پول یا اعتبار به او بدهند تا دهانش چند صباحی بسته شود. شیوه صحیح مطالبه گری که هدف آن تحول، اصلاح ساختاری عیوب و جلوگیری از ترک فعل مسئولین است، را میتوان «مطالبه گری تخصصی» نامید.
در مطالبه گری تخصصی هدف داد و فریاد، فحاشی، تهمت زدن، تخریب افراد، کسب قدرت و ثروت نیست. بلکه هدف شناسایی دقیق معضلات و ارائه راهکار به مسئول مربوطه و پیگیری جدی برای حل شدن مشکلات مردم است. شناخت هندسه وضع موجود و ترسیم پرسپکتیو وضع مطلوب و طراحی مختصات مسیر رسیدن از وضع موجود به مطلوب از جمله شاخصه های مطالبه گری تخصصی است.
مطالبه گری تخصصی شامل چند مرحله است:
مرحله اول احصای شبکه مسائل است. مجموعه مشکلاتی که در حوزه جغرافیایی مدنظر وجود دارد باید لیست شود و ریشه اصلی آنها به عنوان مسئله شناسایی شود. سپس مشکلاتی که ریشه اصلی آنها به یک مسئله واحد برمیگردد در یک دسته بندی قرار گیرند.
مرحله دوم، مطالبه گری مسئله محور است، در این مرحله نیاز است تا مسائل استخراج شده در مرحله قبل اولویت بندی شود. اولویت ها میتواند در یک بستر کاملا دموکراتیک و مردم سالارانه براساس برگزاری جلسات متعدد با مردم تعیین شود که خواست اصلی اکثریت جامعه چیست.
مرحله سوم بعد از اولویت بندی، شناخت دقیق مسئله های اولویت دار توسط فرد مطالبه گر است، در این مرحله فرد مطالبه کننده باید درباره موضوعی که میخواهد مطالبه کند اطلاعات صحیحی داشته باشد و همه ابعاد و زوایای مسئله را بشناسد، در این مرحله به منظور طراحی راهکار برای حل مشکل نیاز به آمار و ارقام دقیق، مستند و مستدل است. این اطلاعات آماری مطالبه گر را از سطح یک فرد عامی به یک مطالبه گر متخصص تبدیل میکند و نوع مطالبه را از مطالبه گری عمومی به سطح مطالبه گری علمی ارتقا میدهد.
داشتن اطلاعات درست و کافی نوع نگاه مسئول مطالبه شونده را نسبت به فرد مطالبه کننده تغییر میدهد و او متوجه میشود که در مواجه با این نوع مطالبه گری دیگر خبری از پاسخ های کلی برای دور زدن مطالبه گر نیست.
مرحله چهارم، مرحله شناخت جغرافیای اداری و نقطه زنی است. یعنی مطالبه گر بعد از شناخت مسئله حال باید بداند که این مسئله را از کدام نهاد، ارگان یا سازمان مطالبه کند. ممکن است یک مسئله به دلیل ترک فعل یک مسئول خاص در یک سازمان باشد، یا هدف گذاری غلط در مجموعه یک سازمان، یا وجود اختلاف نظر و حتی تعارض منافع بین چند سازمان سبب ایجاد مشکلات شده باشد. دانستن جغرافیای اداری و ارتباط میان سازمان ها با هم و ترتیب رجوع به آنها بسیار مهم است و نه تنها رسیدن به نتیجه را تسهیل میکند بلکه از اتلاف وقت و انرژی مطالبه گر نیز جلوگیری میکند.
مرحله پنجم، شبکه سازی اجتماعی در مطالبه گری است. مطالبه گر باید پایگاه اجتماعی خوبی در واقعیت و همچنین در فضای مجازی داشته باشد. او باید تمام ظرفیتهای موجود در حوزه جغرافیایی خود مانند نخبگان و افراد تاثیر گذار را بشناسد و با خود همراه کند. اینکه یک مسئول بداند که فرد مطالبه گر تنهاست یا نماینده هزار نفر باشد و نامه ای با امضای آنها داشته باشد و هر لحظه اراده کند این تعداد در جلوی ارگان مربوطه تجمع کنند تاثیر زیادی در نوع برخورد با مطالبه گر دارد. پایگاه اجتماعی یک نوع پشتوانه برای مطالبه کننده است و پیامی که برای مسئول دارد این است که این مطالبه یک امر شخصی نیست و مشکل مبتلابه یک جامعه است. ترس مسئولین از فضای مجازی هم بر کسی پوشیده نیست پس احتمالا پاسخگویی آنها به مطالبه گری که تعداد دنبال کننده بیشتری در فضای مجازی دارد با کیفیت و سرعت بهتری مواجه است.
مرحله ششم، ادب، احترام و دلسوزی شخص مطالبه گر است. مطالبه گر باید با ادب و احترام مطالبه را بیان کند، هر گونه حرف توهین آمیز در مطالبه گری تخصصی مردود است. مسئول در برابر مطالبه گری مودبانه و دلسوزانه حس پاسخگویی خواهد داشت و مطالبه گر را در کنار خود نه در مقابل خود میبیند.
مرحله هفتم ارائه راهکار و پیگیری آن تا سرحد حل شدن کامل مشکل یا مرتفع شدن بخش قابل قبول آن است. اگر مسئول در مسیر مطالبه گری قول، وعده یا زمان رسیدگی داده است، مطالبه گر باید برای تحقق کامل آن قول یا وعده پیگیر باشد.در این مرحله نتیجه پیگیری به مردم اطلاع داده خواهد شد و در صورت رفع مشکل از مسئول قدردانی شود.
رمضان روحانی | دبیر کارگروه تخصصی حاشیه شهر مجمع مطالبه گران استان خراسان رضوی
